Chè thập cẩm được coi là một trong những món tráng miệng truyền thống đậm chất Việt Nam, mang trong mình hương vị đặc trưng của từng vùng miền. Từ Bắc chí Nam, mỗi địa phương đều có cách chế biến và phối hợp nguyên liệu riêng biệt, tạo nên những tô chè với màu sắc rực rỡ và hương vị không thể lẫn vào đâu được.

Đặc điểm của chè thập cẩm ba miền

Chè thập cẩm miền Bắc thường có vị thanh đạm, nhẹ nhàng với sự kết hợp hài hòa giữa các loại đậu như đậu đen, đậu đỏ, đậu xanh cùng với cốm, thạch rau câu và nước cốt dừa. Món chè này mang đến cảm giác mát lành, không quá ngọt và phù hợp với khẩu vị ưa thanh tao của người miền Bắc.

Tại miền Trung, chè thập cẩm lại có hương vị đậm đà hơn với sự xuất hiện của nhiều nguyên liệu phong phú như bột báng, cốm dẻo, dừa nạo khô và đặc biệt là nước đường thốt nốt tạo nên vị ngọt đặc trưng. Món chè miền Trung thường có kết cấu sánh mịn, béo ngậy và mang hương vị truyền thống đậm chất cung đình.

Chè thập cẩm miền Nam lại nổi bật với sự đa dạng về màu sắc và nguyên liệu. Ngoài các loại đậu cơ bản, người miền Nam còn thêm vào những thành phần như thạch lá cẩm, bánh lọt, sắn dây, khoai môn tạo nên một tô chè với nhiều tầng vị khác nhau. Vị ngọt của chè miền Nam thường đậm đà hơn và có độ béo từ nước cốt dừa tươi.

Nguyên liệu cần chuẩn bị

Để có thể nấu được chè thập cẩm ba miền ngon chuẩn vị, bạn cần chuẩn bị đầy đủ các nguyên liệu sau:

Đậu đen khoảng 100 gram, đậu đỏ 100 gram, đậu xanh không vỏ 100 gram – đây là ba loại đậu chính tạo nên nền tảng cho món chè. Cốm xanh 50 gram giúp tăng thêm vị thơm và kết cấu dẻo dai. Bột năng 150 gram dùng để tạo độ sệt và trong suốt cho nước chè.

Nước cốt dừa tươi khoảng 400ml tạo vị béo ngậy đặc trưng. Đường phèn hoặc đường cát trắng tùy theo khẩu vị, thường dùng khoảng 200 gram. Một ít muối để làm nổi bật vị ngọt của các nguyên liệu.

Các phụ liệu trang trí bao gồm nho khô, dừa khô thái sợi, thạch rau câu cắt hạt lựu, đậu phộng rang giã dập. Đối với phiên bản miền Trung, bạn có thể thêm bột báng và dừa nạo tươi. Với chè miền Nam, có thể bổ sung thêm bánh lọt và lá cẩm.

Quy trình sơ chế nguyên liệu

Trước khi bắt tay vào nấu chè, việc sơ chế nguyên liệu đúng cách sẽ quyết định phần lớn đến chất lượng món chè cuối cùng. Các loại đậu cần được nhặt bỏ những hạt hỏng, sâu mọt, sau đó vo sạch nhiều lần để loại bỏ bụi bẩn và tạp chất.

Ngâm đậu đen, đậu đỏ và đậu xanh trong nước lạnh từ 6 đến 8 tiếng để đậu ngậm nước đều và nở mềm. Thời gian ngâm đủ lâu sẽ giúp rút ngắn thời gian nấu và đảm bảo đậu chín đều, không bị tình trạng ngoài mềm trong cứng.

Cốm chỉ cần vo sạch rồi ngâm trong nước ấm khoảng 10 phút cho nở ra, sau đó vớt lên rổ để ráo nước. Bột năng được hòa với 150ml nước lạnh, khuấy đều cho đến khi bột tan hoàn toàn, không còn cục bột.

Nước cốt dừa nên chọn loại tươi, ép từ dừa già để có độ béo ngậy tự nhiên. Nếu sử dụng nước cốt dừa đóng hộp, hãy chọn loại có độ béo cao và không chứa chất bảo quản.

Cách nấu chè thập cẩm cơ bản

Bước đầu tiên trong quá trình nấu chè thập cẩm là nấu từng loại đậu riêng biệt để đảm bảo mỗi loại đều chín đều và giữ được màu sắc đặc trưng. Cho đậu đen vào nồi với lượng nước gấp đôi, đun sôi rồi hạ lửa nhỏ niêm lên khoảng 30-40 phút cho đến khi đậu mềm nhưng vẫn giữ nguyên hình dạng.

Tương tự, nấu đậu đỏ và đậu xanh theo cách riêng biệt. Đậu xanh không vỏ sẽ chín nhanh hơn, chỉ cần khoảng 20-25 phút. Trong quá trình nấu, bạn cần thường xuyên khuấy nhẹ và thêm nước nếu cần thiết để tránh đậu bị khê.

Khi đậu đã mềm vừa ăn, nêm một chút muối và đường vào từng nồi đậu. Lượng đường tùy thuộc vào khẩu vị nhưng không nên quá ngọt vì sau này còn phải kết hợp với nước cốt dừa ngọt.

Cốm được nấu riêng trong khoảng 15 phút với lửa nhỏ, khuấy đều để cốm không bị dính đáy nồi. Khi cốm chín mềm, có màu xanh đẹp mắt thì tắt bếp.

Pha chế nước chè thập cẩm

Nước chè là yếu tố quan trọng quyết định hương vị tổng thể của món chè thập cẩm. Trong một nồi lớn, đun sôi khoảng 1.5 lít nước. Khi nước sôi, từ từ đổ hỗn hợp bột năng đã pha sẵn vào nồi, vừa đổ vừa khuấy đều để tránh bột bị vón cục.

Tiếp tục nấu với lửa nhỏ, khuấy liên tục cho đến khi nước chè có độ sệt vừa phải và trong suốt. Quá trình này thường mất khoảng 10-15 phút. Nêm đường và một chút muối vào nước chè, nêm nếm cho vừa khẩu vị.

Cuối cùng, đổ từ từ nước cốt dừa vào nồi nước chè, khuấy đều và đun nhỏ lửa thêm 5 phút nữa. Lưu ý không để nước chè sôi mạnh khi đã có nước cốt dừa vì có thể làm nước cốt dừa bị tách.

Cách trình bày và thưởng thức

Trình bày chè thập cẩm là một nghệ thuật, thể hiện sự khéo léo và thẩm mỹ của người làm chè. Sử dụng những chiếc ly thủy tinh trong suốt hoặc chén sứ để có thể chiêm ngưỡng các lớp màu sắc đẹp mắt của chè.

Lần lượt cho từng loại đậu đã nấu vào ly theo thứ tự từ dưới lên: đậu đen ở đáy, tiếp theo là đậu đỏ, rồi đến đậu xanh và cốm. Mỗi lớp khoảng một muỗng canh, tạo thành những dải màu rõ ràng.

Rắc đều lên trên một ít nho khô, dừa khô thái sợi, thạch rau câu và đậu phộng rang. Cuối cùng, chan nước chè đã pha chế lên trên, để nước chè ngập hết các nguyên liệu.

Chè thập cẩm có thể thưởng thức nóng hoặc lạnh tùy theo sở thích và thời tiết. Trong những ngày hè oi ả, tô chè lạnh với vài viên đá sẽ mang lại cảm giác mát lành tuyệt vời. Còn vào mùa đông, chè nóng sẽ ấm bụng và tạo cảm giác ấm áp.

Những lưu ý quan trọng

Để có được tô chè thập cẩm hoàn hảo, bạn cần chú ý một số điểm quan trọng. Thứ nhất, không nấu tất cả đậu chung trong một nồi vì mỗi loại đậu có thời gian chín khác nhau, nấu chung sẽ làm một số loại đậu bị nát nhão trong khi loại khác vẫn còn cứng.

Thứ hai, trong quá trình nấu đậu, nên thêm nước từ từ và khuấy nhẹ nhàng để tránh đậu bị nát. Lửa nấu không nên quá to để đậu chín đều từ trong ra ngoài.

Thứ ba, khi pha bột năng, cần khuấy đều để tránh bột bị vón cục. Nước dùng để pha bột nên ở nhiệt độ thường, không nên dùng nước nóng vì sẽ làm bột bị chín ngay và tạo thành cục.

Việc bảo quản chè cũng cần chú ý. Chè nấu xong nên để nguội hoàn toàn trước khi cho vào tủ lạnh. Chè có thể bảo quản được 2-3 ngày trong tủ lạnh nhưng nên thưởng thức trong ngày để đảm bảo hương vị tốt nhất.

Biến tấu và sáng tạo chè thập cẩm

Dựa trên công thức cơ bản của chè thập cẩm ba miền, bạn hoàn toàn có thể sáng tạo thêm những biến tấu mới lạ. Có thể thêm vào những nguyên liệu như bánh flan, thạch dừa, chè bà ba, hay khoai môn để tăng thêm sự phong phú.

Đối với những ai ưa thích vị béo ngậy, có thể tăng lượng nước cốt dừa hoặc thêm một ít sữa đặc không đường. Ngược lại, để có phiên bản nhẹ nhàng hơn, bạn có thể giảm đường và thay thế một phần nước cốt dừa bằng nước dừa tươi.

Màu sắc của chè cũng có thể được tăng cường bằng cách sử dụng thêm lá cẩm cho màu tím, nghệ tươi cho màu vàng, hoặc bí đỏ cho màu cam. Những màu sắc tự nhiên này không chỉ làm tăng tính thẩm mỹ mà còn bổ sung thêm giá trị dinh dưỡng.

Chè thập cẩm ba miền không chỉ đơn thuần là một món tráng miệng mà còn là nét văn hóa ẩm thực đặc sắc của dân tộc Việt Nam. Mỗi tô chè là sự kết tinh của tình yêu, sự tỉ mỉ và khéo léo của người làm chè, mang đến cho thực khách những trải nghiệm vị giác đầy thú vị và ý nghĩa.